آلبرت انشتین، استیو جابز و مارک تواین. اگر گفتید چه چیز مشترکی این سه نفر را سر یک میز مینشاند. بله، درست حدس زدید…شلختگی.
این سه نابغه خدابیامرز هیچ وقت دنباله رو بقیه مردم نبودند. اگر تصاویری
از روی میز کارشان را میدیدید متوجه میشدید که عبارت “شتر با بارش گم
میشد” یعنی چه. اما اشتباه نکنید. در زیر همین کاغذها، مجلهها و خرت و
پرتهای مختلف که روی هم تلمبار شدهاند، نظمی برقرار است که فقط خالقش از
آن سر در میآورد.
ابتدا بگذارید شما را با چند شلخته دیگر آشنا کنیم تا نگویید که این چیزها را از خودمان در میآوریم:
جایتان خالی، ما انقدر اوقات بیکاری داریم که میتوانیم برویم ببینیم میز کار چه مُخهای دیگری در هم ریخته است. از این بین میتوان به برنامه نویس و رمزشکن معروف آلن تورینگ، کاشف پنیسیلین الکساندر فلمینگ و همینطور نقاش هنرمند فرانسیس بیکن اشاره کرد.
یکی از چیزهایی که بر روی خلاقیت ذهن ما تأثیر میگذارد محیط اطرافمان است. برای مثال، شادروان جوناس سالک، محقق پزشکی و متخصص ویروس شناسی، در خاطراتش میگوید: وقتی میخواستم اولین واکسن بیماری فلج اطفال را بسازم به صومعهی باسیلیکا در اومبریای ایتالیا رفتم و این تغییر محیط کمک زیادی به من کرد.
حالا خود صومعه چندان آش دهنسوزی نیست که هر چوپانی به آنجا برود خدای خلاقیت بشود. شاید اگر سالک به مزرعه پدربزرگ من میرفت خلاقیتش بیشتر فوران میکرد و واکسن سرطان را هم همان موقع کشف کرده بود. اصلاً اگر دنبال خلاقیت هستید، چرا راه دور؟ خلاقیت اینجاست. روی میز کارتان.
اخیراً نتایج تحقیقاتی در دانشگاه مینهسوتا آمریکا نشان میدهد افرادی که روی میز کارشان درهم ریخته و شلخته است به احتمال بیشتر آدمهای خلاقتر و ریسکپذیرتری هستند، در حالی که افراد تر و تمیزتر بیشتر پایبند به قوانین بوده و کمتر کارهای مبتکرانه و ریسکی انجام میدهند. گروه پزشکیای که مدیریت این پروژه را به عهده داشتند این چنین نتیجه گیری میکنند : “به نظر میرسد محیطهای بینظم اینطور به انسان الهام میکنند که ساختار سنتی خود را بشکند و دیدگاههای نو تولید کند.”
الاکلنگ خلاقیت و بهرهوری
بهجای اینکه اجازه بدهیم از شدت درهم ریختگی روی میزمان تار عنکبوت ببندد، میتوانیم به فراخور اخلاق خود، دستی به سر و روی آن بکشیم. درهم ریختگی و تمیزی دو سر این پاره خط هستند و خلاقیت چیزی است که در وسط این دو پرورانده میشود.
در تحقیقی که در دانشگاه مینهسوتا انجام شد، افرادی که میزشان تمیز بود از بین سیب و شکلات، سیب را انتخاب میکردند و راهحلهای قطعیتر را به نسبت راهحلهای جدیدتر ترجیح میدادند. موقعی که عمیقاً به چیزی فکر میکنید، ممکن است ناخواسته میز کار خود را به هم بریزید. اما وقتی میخواهید کاری را انجام دهید، هر چه میز کارتان مرتبتر باشد بهرهوری کارتان بالاتر میرود. در اینجا با یک حرکت الاکلنگی طرف هستیم که خلاقیت و شلختگی در یک سر آن نشستهاند و مرتب بودن و بهرهوری در سمت دیگر.
اگر میخواهید خلاقیتتان گُل کند، بد نیست این کارها را انجام بدهید: بهجای اینکه کاغذهای روی میز کارتان را داخل سطل آشغال شوت کنید، اجازه بدهید همینطور پر و پخش روی میزتان بمانند. کتابها همانطور که کج و کُلاج افتادهاند روی هم رها کنید. هر چیزی که ممکن است خلاقیتتان را قلقلک بدهد از زیر آوار بیرون بیاورید (مثلاً یک طرح گرافیکی هنری). ما دو جور محیط نامرتب داریم: یکی نامرتب و درهم ریخته و دیگری کثیف و آلوده. مطمئناً منظور از ایجاد محیطهای خلاقانه این نیست که مثلاً پوست هندوانه را یک هفته روی میزکار رها کنیم تا پشه و مگس دور آن جمع شود.
برداشتهای اجتماعی
خلاقیت هزینههایی هم دارد. فرد خلاق باید عوارضی را به اجتماع بپردازد. شرکت معتبر Adecco که در زمینهی تأمین منابع انسانی فعالیت میکند بر اساس تجربیات خود به این نتیجه رسیده است که اکثر همکاران، همدیگر را بر اساس مرتب بودن میزهایشان مورد قضاوت قرار میدهند. جنی دِده نایب رئیس این شرکت چند ملیتی در مصاحبهای با مجله فوربس، درباره کسی که میز کارش درهم ریخته است میگوید: “همکارانش فکر میکنند که او در زندگی شخصیاش هم آدم هَپَلیای است.”
مرتب کردن میز کار احتمال ایجاد چنین سناریوی شومی را کاهش میدهد. میز کارتان را در حالتی بین خلاقیت محض و بهرهوری محض مرتب کنید. یعنی نه رومی روم، نه زنگی زنگ. کمی حواستان باشد که کاراکتر شما چه تأثیری بر روی همکارانتان دارد، اما از این هم نترسید که میز کارتان را از قصد به هم بریزید و اگر کسی هم از شما پرسید دلیلش را برایش توضیح بدهید. مقاله ما را هم برایش بخوانید تا شیرفهم شود.
حرف آخر
همه ما در سنین کودکی یاد گرفتیم که چطور بعد از بازی، اسباببازیهایمان را سر جایشان بچینیم و بعد از بیدار شدن رختخوابمان را مرتب کنیم. اما با کسب اطلاع از نتایج این تحقیقات، باید گفت که مادر، پدرهایمان خیلی به ما سخت گرفتند زیرا همانطورکه گفتیم محیطهای نامرتب و درهم ریخته میتوانند خلاقیت را در وجود شما شکوفا کنند.